ਸਰਕਾਰੀ ਬੁਲਡੋਜਰ ਤੇ ਭਗਵਿਆਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਭਾਈਚਾਰਾ

ਸਰਕਾਰੀ  ਬੁਲਡੋਜਰ ਤੇ ਭਗਵਿਆਂ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਭਾਈਚਾਰਾ

ਸਰਕਾਰ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੈ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰੋ, ਪਰ ਕਦੋਂ ਤੱਕ?

ਲਿਖਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ ਪਰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਪਿਛਲੇ 9 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਸ਼ਾ ਇੱਕੋ ਹੀ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਾ ਇੱਕੋ ਹੈ: ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਹਿੰਸਾ। ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਨੂਹ ਵਿਚ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੁੜਗਾਓਂ, ਸੋਹਾਣਾ ਅਤੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੁਕਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਅਤੇ ਦੁਕਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਡੋਜ਼ ਨਾਲ ਢਾਹੀਆ ਹਨ। ਸਰਕਾਰ ਵਲੋਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਮੇਂ ਅਚਾਨਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਢਾਹਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ? ਇਹ ਬੁਲਡੋਜ਼ਰ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦਾ ਇੱਕ ਢੰਗ ਹੈ।

ਇਸ ਸਮੇਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬੇਘਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।ਇਸ ਪਿਛੇ ਤਰਕ ਇਹ ਦਿਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਨੂਹ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਵੀ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਤਰਕ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਜਵਾਬ ਸੀ। ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਅਤੇ ਬਜਰੰਗ ਦਲ ਵੱਲੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕੇ ਨੂਹ ਤੋਂ ਯਾਤਰਾ ਕੱਢਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੋ ਵੀਡੀਓ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਉਹ ਯਾਤਰਾ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ ਲਈ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਲੀਲ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤਕ ਛੇ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।

ਅਤੇ ਫਿਰ ਹਿੰਦੂਤਵੀਆਂ ਵਲੋਂ ਜਵਾਬੀ ਹਮਲੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ। ਉਹ ਸਿਰਫ ਨੂਹ ਤਕ ਨਹੀਂ ਰਹੇ,ਸੋਹਣਾ ਅਤੇ ਗੁੜਗਾਉਂ ਤੱਕ ਫੈਲ ਗਏ, । ਸੈਂਕੜੇ ਘਰ ਅਤੇ ਦੁਕਾਨਾਂ ਸੜ ਗਈਆਂ। ਰਾਤ ਨੂੰ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਭੰਨਤੋੜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੌਲਵੀ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 

ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਰਵਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਐਫ.ਆਈ.ਆਰ., ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਬੁਲਡੋਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਢਾਹਿਆ ਜਾਣਾ। ਇਹ ਸਭ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਜਾਂਚ ਦੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਦੱਸਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਕਿ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀਆਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਇੱਕ ਆਗੂ ਇਹ ਸਵਾਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹਥਿਆਰ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਕਿਉਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, ਕੀ ਪੁਲਿਸ ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਲੱਭ ਰਹੀ ਹੈ? ਸਾਨੂੰ ਜਵਾਬ ਪਤਾ ਹੈ।

ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਹਿੰਸਾ ਪਿੱਛੇ ਵੱਡੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਹੈ। ਇੱਕ ਮੰਤਰੀ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ। ਪਰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਜਾਂਚ, ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਇੱਕ ਫਿਰਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਕਾਨ ਅਤੇ ਦੁਕਾਨਾਂ ਨੂੰ ਢਾਹਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਮਨੀਪੁਰ ਵਿੱਚ ਇੰਨੀ ਭਿਆਨਕ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸਰਕਾਰ ਇਹ ਕਹੇ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਇਸ ਸਮੇਂ ਹਰ ਪਾਸੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਾਵਧਾਨੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਫਿਰ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਅਤੇ ਬਜਰੰਗ ਦਲ ਭਾਜਪਾ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹਨ। ਕੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਰਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਬਜਰੰਗ ਦਲ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਨਾਅਰੇਬਾਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ? ਕੀ ਇਹ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ? ਕੀ ਇਹ ਸਭ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਸੁਤੰਤਰ ਹਨ?

ਜੇਕਰ ਇਸ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਦੇਖਣਾ ਕਾਫੀ ਹੈ ਕਿ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਜੁਨੈਦ ਅਤੇ ਨਾਸਿਰ ਦੇ ਕਤਲ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਮੋਨੂੰ ਮਾਨੇਸਰ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਾਜਸਥਾਨ ਪੁਲਿਸ ਉਸ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਹਰਿਆਣਾ ਪੁਲਿਸ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜਨ ਵਿਚ ਕੋਈ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਮੋਨੂੰ ਨੂੰ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹਾਸਲ ਹੈ, ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਦੌਰੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਵੀਡੀਓ ਬਣਾ ਕੇ ਸਰਕੂਲੇਟ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਕੀ ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਇਸ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਸੀ?

ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਨਮੋਸ਼ੀ ਝੱਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ 'ਤੇ ਕਾਬੂ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਕੁਝ ਮੁਸਲਿਮ ਨੌਜਵਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਹਿੰਸਾ ਹੋਈ। ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਇਸਦੀ ਵੱਡੀ ਕੀਮਤ ਅਦਾ ਕੀਤੀ।

ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਸਿਆਸੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਭਿਆਨਕ ਅਸੰਤੁਲਨ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਤਾਕਤ ਅਕਸਰ ਹਿੰਦੂਤਵੀ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਕੋਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਇਹਨਾਂ ਪਿੱਛੇ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਹੱਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ। ਮਨੀਪੁਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਕੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹਿੰਸਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਨੰਦਿਤਾ ਹਕਸਰ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਸਰਕਾਰ ਮੈਤਈ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਹੈ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਮੈਤਈ ਹਿੰਸਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦੀ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਈ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕੂਕੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸਫਾਇਆ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਇਸ ਲਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਅਜਿਹਾ ਖੇਤਰ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਸਾਧਨ ਵੀ ਹਨ। ਇਸ ਇਕ ਚੀਜ਼ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿੱਤੇ ਜਿਵੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਝੱਲਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੋਹਰੀ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਅਕਸਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕੁਝ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਿੰਦੂਤਵਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਰੋਕਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਭਾਕਰ ਚੌਧਰੀ ਅਤੇ ਸੁਬੋਧ ਕੁਮਾਰ ਸਿੰਘ ਅਜਿਹੇ ਉਦਾਹਰਨ ਹਨ। 

ਸਾਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਹਿੰਦੂ ਹੁਣ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੂਜੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਲੀਲ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ? ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੂ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਜਾਂ ਬਜਰੰਗ ਦਲ ਦੀ ਹਰਿਆਣਾ ਫੇਰੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਵੀਡੀਓ ਨਾਲ ਕਿੰਨੇ ਲੋਕ ਸਹਿਮਤ ਹਨ? ਕੀ ਅਸੀਂ ਪੁੱਛ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜਦੋਂ ਇਹ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਬੰਦ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ? ਉਸ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਬਿਆਨ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ? ਇਹ ਵੀਡੀਓ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਖਿਲਾਫ ਕੋਈ ਕਾਰਵਾਈ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ?

ਜੇਕਰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਵੀ ਕਦਮ ਚੁੱਕਿਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੈ। ਪਰ ਸਰਕਾਰ ਸਿਰਫ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਜੋ ਵੀ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰੋ। ਮੁਸਲਮਾਨ ਭਾਈਚਾਰਾ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਕੋਲ ਤਾਕਤ ਘੱਟ ਹੈ ਅਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਉਸ ਦਾ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ, ਪਰ ਕਦੋਂ ਤੱਕ?

 

ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਪੂਰਵਾਨੰਦ

ਦਿਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ