ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਸੰਭਾਵਿਤ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ 50 ਹੋਰ ਸਾਈਟਾਂ ਸ਼ਾਮਲ

ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਟਾਈਮਜ਼ ਬਿਊਰੋ

ਦਿਲੀ : ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਸੰਭਾਵਿਤ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ 50 ਹੋਰ ਸਾਈਟਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਵਿਭਿੰਨ ਵਿਰਾਸਤੀ ਥਾਵਾਂ 'ਚੋਂ ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਕੁ ਨੂੰ ਹੀ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਸਾਈਟ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿਚ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦੇ ਸ਼ਾਂਤੀਨਿਕੇਤਨ ਅਤੇ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਹੋਇਸਾਲਾ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਇਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹੁਣ ਇਸ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ 42 ਵਿਰਾਸਤੀ ਥਾਵਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ 3 ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਥਾਨ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਿਰਾਸਤਾਂ 'ਚੋਂ 34 ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, 7 ਕੁਦਰਤੀ ਤੇ ਇਕ ਕੁਦਰਤੀ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਤ ਰੂਪ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਸੰਭਾਵਿਤ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਭਰ 'ਚ 50 ਅਜਿਹੀਆਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਸਾਈਟਾਂ ਹਨ, ਜੋ ਨਿਓਲਿਥਿਕ ਯੁੱਗ ਦੀਆਂ ਬਸਤੀਆਂ ਹਨ।

ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਬਹਾਈ ਮੰਦਰ (ਲੋਟਸ ਟੈਂਪਲ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਨੂੰ ਵੀ ਯੂਨੈਸਕੋ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਅਸਥਾਈ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦਿੱਲੀ ਦੇ 4 ਇਤਿਹਾਸਕ ਇਲਾਕੇ ਮਹਿਰੌਲੀ, ਨਿਜ਼ਾਮੂਦੀਨ, ਸ਼ਾਹਜਹਾਨਾਬਾਦ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸ ਪੱਖੋਂ ਬੇਹੱਦ ਅਮੀਰ ਹਨ। ਦਿੱਲੀ ਖੇਤਰ ਸਿਲਕ ਰੂਟ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਸੀ। ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਖੋਜਾਂ ਨੇ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਪੁਰਾਤਨ ਇਤਿਹਾਸ ਵਾਲੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਤੋਂ ਚੌਥੀ ਸਦੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਤੱਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀਆਂ ਕਈ ਪਰਤਾਂ ਹਨ। ਖੁਦਾਈ ਵਿੱਚ 1000-500 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਰਤਨ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਮਹਿਰੌਲੀ, ਨਿਜ਼ਾਮੂਦੀਨ, ਸ਼ਾਹਜਹਾਨਾਬਾਦ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਵਿਤ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਵਰਤਮਾਨ ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹਾ ਕੰਪਲੈਕਸ, ਹੁਮਾਯੂੰ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਅਤੇ ਕੁਤੁਬ ਮੀਨਾਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 1311 ਵਿਚ ਬਣਿਆ ਅਲਾਈ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਵੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜੋ 2 ਨੇੜਲੀਆਂ ਮਸਜਿਦਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ 'ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਮਸਜਿਦ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਾਰਕ ਉੱਥੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਮੌਜੂਦ ਲਗਭਗ 20 ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਦੇ 350 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ 'ਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਪੱਛਮੀ ਘਾਟ 'ਚ ਸਥਿਤ 14 ਮਰਾਠਾ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ ਨੂੰ ਯੂਨੈਸਕੋ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਦਰਜਾ ਮਿਲਣ ਦੀ ਬੇਸਬਰੀ ਨਾਲ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਪੱਛਮੀ ਘਾਟਾਂ ਨੂੰ 2012 ਤੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਐਲਾਨਿਆ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਹਾੜੀ ਅਤੇ ਦੁਰਘਟਨਾ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਮਰਾਠਾ ਯੋਧਿਆਂ ਦੇ 14 ਕਿਲ੍ਹੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 ਤੋਂ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਅਸਥਾਈ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਕਿਲ੍ਹੇ ਰਸਮੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਲ੍ਹਿਆਂ 'ਚ ਰਾਏਗੜ੍ਹ, ਸ਼ਿਵਨੇਰੀ, ਰਾਜਗੜ੍ਹ, ਤੋਰਨਾ, ਲੋਹਗੜ੍ਹ (ਸਾਰੇ ਪੁਣੇ), ਨਾਸਿਕ 'ਚ ਸਾਲਹਰ, ਅੰਕਾਈ-ਟੰਕਾਈ, ਮੁਲਹਾਰ, ਕੋਲਹਾਪੁਰ 'ਚ ਰੰਗਾਨਾ, ਰਾਏਗੜ੍ਹ 'ਚ ਅਲੀਬਾਗ, ਪਦਮਦੁਰਗ, ਖਾਨਦੇਰੀ, ਸੰਧੂਗੜ੍ਹ ਦਾ ਕਿਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਰਤਨਾਗਿਰੀ ਵਿਚ ਸੁਵਰਨਦੁਰਗ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।